قرآن و معارف قرآنی
روح الله محمدعلی نژاد عمران
چکیده
اگرچه در اندیشه غالب الهیات اسلامی، روایات تحریفنما مقبولیت نداشته و بهطور ویژه شیعیان بر این باورند که هرگز در محتوی و الفاظ قرآن کریم تحریف صورت نپذیرفته است، اما برخی گزارشها از اقوال گاه بر پذیرش وقوع تحریف در قرآن از سوی شیعیان حمل میشود و اندیشۀ تحریفناپذیری نزد شیعه را دچار خدشه میسازد. طرح ادعای علم اجمالی و مساعدت ...
بیشتر
اگرچه در اندیشه غالب الهیات اسلامی، روایات تحریفنما مقبولیت نداشته و بهطور ویژه شیعیان بر این باورند که هرگز در محتوی و الفاظ قرآن کریم تحریف صورت نپذیرفته است، اما برخی گزارشها از اقوال گاه بر پذیرش وقوع تحریف در قرآن از سوی شیعیان حمل میشود و اندیشۀ تحریفناپذیری نزد شیعه را دچار خدشه میسازد. طرح ادعای علم اجمالی و مساعدت اعتبار با تحریف قرآن در کلام آخوند محمدکاظم خراسانی(متوفی 1329ق) فقیه و اصولی صاحب کتاب کفایهالأصول، از جمله این موارد است که منجر به ایجاد شائبه شده لذا پرداختن به آن و بازخوانی و تحلیل دیدگاه این اندیشمند شیعی در مسأله تحریفپذیری قرآن را از اهمیت ویژهای برخوردار میسازد. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی رویکرد آخوند خراسانی و مبانی او در بیان حجیّت ظواهر کتاب معرفی و وجوه استدلال آخوند در باب روایات تحریفنما شناسانده شده است. یافتههای مقاله حکایت از سوء برداشت منتقدین از دیدگاه آخوند خراسانی نسبت به روایات تحریفنما دارد و این در حالی است که مرحوم آخوند انگارۀ تحریف قرآن را کاملاً بیاعتبار میداند. وی در بیان حجیت ظواهر الفاظ قرآن، با طرح فرض محتمَل بر تحریف به نقصان، آنرا علم اجمالیِ غیر منجِّز و نیز فاقد معزِّریت میداند که اساساً حجت نبوده و لطمهای نیز به سلامت اعتبار ظواهر قرآن وارد نمیسازد. بر این اساس، بحث آخوند ارتباطی با پذیش اعتبار روایات تحریفنما ندارد. اعتقاد به اصل عدم تحریف قرآن کریم در میان شیعه بویژه مرحوم آخوند خراسانی غیر قابل انکار است.
قرآن و معارف قرآنی
محمد عرب صالحی؛ فریده پیشوایی
چکیده
توحید اجتماعی که اصطلاحی نوپدید و ازجمله مباحث کلام اجتماعی است، براساس تحقیقات قرآنی انجام شده و با الهام از جمله کلیدی لااله الاالله و بسیاری از آیات توحیدی، دارای دو مؤلفه اصلی نفی عبودیت غیر خدا و اثبات وحدانیت و ربویبت الهی است که مطابق آیات قرآن هر کدام دارای مؤلفههای فرعی هم هستند. نظر به اینکه در آثار موجود از انظار نوع متفکران ...
بیشتر
توحید اجتماعی که اصطلاحی نوپدید و ازجمله مباحث کلام اجتماعی است، براساس تحقیقات قرآنی انجام شده و با الهام از جمله کلیدی لااله الاالله و بسیاری از آیات توحیدی، دارای دو مؤلفه اصلی نفی عبودیت غیر خدا و اثبات وحدانیت و ربویبت الهی است که مطابق آیات قرآن هر کدام دارای مؤلفههای فرعی هم هستند. نظر به اینکه در آثار موجود از انظار نوع متفکران مسلمان، ابعاد و هویت اجتماعی توحید به روشنی تبیین نشده است، این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال است که از منظر مفسران و روایات، مؤلفههای توحید اجتماعی چگونه تحلیل میشود و با توجه به اینکه عبودیت، معنای پایهای توحید اجتماعی است، مراد از عبادت در فرهنگ قرآنی چیست؟ این تحقیق که با اتکاء بر ظواهر آیات دال بر مباحث توحیدی و با رویکرد تحلیلی سامان یافته، نشان میدهد برخی از مفسران به دوسویه بودن حقیقت توحید در قرآن توجه داشته و با تمسک به روایات تفسیری، «عبادت» را به «اطاعت» معنا کردهاند. شاهد بر صدق این برداشت قول برخی از لغویان در معنای واژه عبادت است. خوانش اجتماعی از توحید، عبادت را از انحصار در معنای متبادر فقهی و مناسکی آن خارج ساخته و با معادلگرفتن آن با مفهوم اطاعت و توسعه معنایی عبادت و معبود نفی هرگونه اطاعت استقلالی و کورکورانه، سلطه نظامی، سیاسی، قانونی، فرهنگی و اقتصادی را نتیجه میدهد.
قرآن و معارف قرآنی
علی آقاجانی
چکیده
مشارکت سیاسی یکی از مهم ترین چالش های سیاسی در ساحت نظر و عمل محسوب می شود. براین اساس در پاسخ به پرسش از صورت های مشارکت سیاسی در نظام سیاسی مشروع، فرضیه بر پایه چارچوب نظری شکل بندی مشارکت سیاسی و روش تفسیر موضوعی در پی آن است که: مشارکت معطوف به کنش سیاسی حمایت گرانه، پرسش گرانه، منتقدانه و معترضانه، مشارکت معطوف به کنش سیاسی انتخاب ...
بیشتر
مشارکت سیاسی یکی از مهم ترین چالش های سیاسی در ساحت نظر و عمل محسوب می شود. براین اساس در پاسخ به پرسش از صورت های مشارکت سیاسی در نظام سیاسی مشروع، فرضیه بر پایه چارچوب نظری شکل بندی مشارکت سیاسی و روش تفسیر موضوعی در پی آن است که: مشارکت معطوف به کنش سیاسی حمایت گرانه، پرسش گرانه، منتقدانه و معترضانه، مشارکت معطوف به کنش سیاسی انتخاب گرانه، مشارکت معطوف به کنش سیاسی تصمیم سازانه، و مشارکت معطوف به کنش سیاسی تشکل گرایانه و مشارکت سیاسی منفی/معارضه جویانه ذیل نظام سیاسی مشروع از اقسام مثبت و منفی مشارکت سیاسی ذیل نظام سیاسی مشروع است. هر کدام از این اشکال نیز مبتنی بر دلایل و شواهدی در قرآن است. پژوهش به نظریه ای تمایل دارد که آن را نظریه مشارکت سیاسی حداکثری مشروط یا سیاسی نام می گذارد و مردم را صاحب حق سیاسی می داند اما فقها را نیز به طور عام و بالقوه منصوب می شمارد ولی خروج از قوه به فعل قدرت سیاسی آنان بر اساس پذیرش، و انتخاب مردم صورت می گیرد و مشارکت سیاسی یک پایه مشروعیت و شرعیت نظام سیاسی است.
قرآن و معارف قرآنی
اسماعیل اثباتی
چکیده
آخرین آیات سوره قلم از مشهور ترین آیات بین مردم است که به آیه «وان یکاد» مشهور است. شهرت و رواج این آیه در بین مردم بیشتر از آن جهت است که به عنوان حرزی در برابر چشم زخم شناخته شده است. در این نوشتار به ریشه یابی این باور پرداخته شده است. در منابع اهل سنت روایتی به نقل از کلبی گزارش شده که نشان می دهد در پی تلاش مشرکان برای آسیب رساندن ...
بیشتر
آخرین آیات سوره قلم از مشهور ترین آیات بین مردم است که به آیه «وان یکاد» مشهور است. شهرت و رواج این آیه در بین مردم بیشتر از آن جهت است که به عنوان حرزی در برابر چشم زخم شناخته شده است. در این نوشتار به ریشه یابی این باور پرداخته شده است. در منابع اهل سنت روایتی به نقل از کلبی گزارش شده که نشان می دهد در پی تلاش مشرکان برای آسیب رساندن به پیامبر از طریق چشم زخم این آیه نازل شد. این شان نزول باعث شده بیشتر مفسران نیز این آیه را مرتبط با چشم زخم بدانند در حالی که این روایت معتبر نیست و روایات صحیحی در منابع شیعی نزول این آیات را مرتبط با موضوع امامت دانسته اند. برخی از مفسران منظور از آیه را نگاه از روی خشم و دشمنی دانسته و ارتباط آیه با مساله چشم زخم را انکار کرده اند. از سویی هیچ روایت و دلیل معتبری که نشان دهد این آیه برای دفع چشم زخم موثر است یافت نشد، تنها مستند این باور قول حسن بصری است که به پیامبر(ص) منتسب نشده و احتمالا برداشت او از آیه بوده است و در برخی منابع متاخر شیعه به اشتباه به امام حسن(ع) منتسب شده است.
قرآن و معارف قرآنی
حسین هاشم نژاد
چکیده
گزاره یا همان قضیه منطقی کوچکترین واحد معرفت تصدیقی است که به "باور صادق موجّه" تعریف شده است. برخی از آیات قرآنی گزاره واحد هستند و برخی مشتمل بر چند گزارهاند.گزارههای قرآنی گاهی فقهی هستند، مانند:«أَحَلَّ اللّهُ الْبَیْعَ» گاهی اخلاقیاند، مانند:«إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ» گاهی کلامی هستند، مانند:«هُوَ ...
بیشتر
گزاره یا همان قضیه منطقی کوچکترین واحد معرفت تصدیقی است که به "باور صادق موجّه" تعریف شده است. برخی از آیات قرآنی گزاره واحد هستند و برخی مشتمل بر چند گزارهاند.گزارههای قرآنی گاهی فقهی هستند، مانند:«أَحَلَّ اللّهُ الْبَیْعَ» گاهی اخلاقیاند، مانند:«إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ» گاهی کلامی هستند، مانند:«هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» گاهی فلسفیاند، مانند:«أَمْ خُلِقُوا مِنْ غَیْرِ شَیْءٍ أَمْ هُمُ الْخَالِقُونَ» به همین بیان گاهی گزارههای قرآنی عرفانی هستند، مانند:«هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ».اینکه معیارها و شاخصهای عرفانی بودن گزارههای قرآنی چیست؟پرسش اصلی این جُستار است. طبق یافتههای این پژوهش؛ مربوط به وحدت وجود بودن به معنای درست و قابل دفاع آن، مربوط به توحید افعالی بودن، دلالت بر قوس نزول و قوس صعود داشتن، دلالت بر عوالم چندگانه عرفانی داشتن، دلالت بر تجلّی نمودن، دلالت بر سریان شعور و علم در کل هستی داشتن و... از جمله شاخصهای گزاره عرفانی بودن گزارههای قرآنی است. لازم به ذکر است که در این مقاله عرفان نظری مبنای بحث قرار گرفته و عرفان عملی خود نوشتار مستقلی میطلبد. هدف مقاله زمینهسازی برای شناسایی همه گزارههای عرفان نظری در قرآن کریم و سپس در احادیث است تا مقدمات تدوین عرفان نظری ناب اسلامی متَخَذ از آیات و روایات تمهید گردد.
قرآن و معارف قرآنی
مهدی(کورش) نجیبی
چکیده
جستار پیش رو با اتخاذ روش تحقیق تلفیقی نقلی- استدلالی و نیز دادهپردازیهای توصیفی-تحلیلی و گردآوری کتابخانهای- نرم افزاری مطالب به نگارش در آمده؛ نگارنده ضمن اشاره به لایههای هستیشناسی و معرفتشناسی قرآن؛ به تفصیل لایههای معرفتی قرآن را تبیین؛ و افزون بر فرق گذاری میان فهم قرآن و بهرهمندی از هدایتهای قرآن؛ ...
بیشتر
جستار پیش رو با اتخاذ روش تحقیق تلفیقی نقلی- استدلالی و نیز دادهپردازیهای توصیفی-تحلیلی و گردآوری کتابخانهای- نرم افزاری مطالب به نگارش در آمده؛ نگارنده ضمن اشاره به لایههای هستیشناسی و معرفتشناسی قرآن؛ به تفصیل لایههای معرفتی قرآن را تبیین؛ و افزون بر فرق گذاری میان فهم قرآن و بهرهمندی از هدایتهای قرآن؛ به گروههای خاص مخاطب لایههای معرفتی قرآن و نیز مراتب شناخت و میزان بهرهمندی ایشان از حقایق قرآنی و هدایتهای آن پرداخته؛ و روشهای نیل به آن معارف را بیان نموده است.این مهم از طریق دستهبندی آیات و بررسی معانی ظاهری، تفسیری و تأویلی آنها انجام گرفته است. در ادامه در وهله اول بر اساس روایات، لایههای معرفتی قرآنی در چهار سطح اصلی ( ظاهر، باطن، حد و مطلع ) دستهبندی نموده و در مرحله بعد با فرقگذاری میان عمومیت مخاطبان قرآن (اعم از هدایت شدگان، گمراهان، مغضوبان و مستضعفان) و هدایت شدگان قرآنی(مسلمانان، مؤمنان، متقیان و مطهران)؛ ویژگیهای هر یک از آنان بر اساس آیات و روایات به لحاظ عمق اعتقادات، پایبندی به احکام فقهی و اخلاقی اسلام و قرب به حق تبیین نموده و سطح بهرهمندی مخصوص هر گروه از هدایتهای قرآنی را تبیین نمودهاست.
قرآن و معارف قرآنی
سید علی حسینی زاده؛ سید محمود طیب حسینی
چکیده
اساسیترین واژه در قرآن کریم دال بر مفهوم خانواده واژه «اهل» است. مقاله حاضر در صدد است با روش تحلیل و توصیف، و با بررسی کاربردهای لغوی و قرآنی واژه «اهل» معنای اساسی آن و گستره مفهومی آن را کشف کرده و بر اساس آن «اهل» در آیه 6 سوره تحریم را بازتفسیر کند. نتایج حاصل از تحقیق آن است که از میان 5 معنای بیان شده برای «اهل» ...
بیشتر
اساسیترین واژه در قرآن کریم دال بر مفهوم خانواده واژه «اهل» است. مقاله حاضر در صدد است با روش تحلیل و توصیف، و با بررسی کاربردهای لغوی و قرآنی واژه «اهل» معنای اساسی آن و گستره مفهومی آن را کشف کرده و بر اساس آن «اهل» در آیه 6 سوره تحریم را بازتفسیر کند. نتایج حاصل از تحقیق آن است که از میان 5 معنای بیان شده برای «اهل» در لغت، معنای اساسی آن انس و الفت است و 4 معنای دیگر به معنای انس برمی گردد، و در قرآن در معانی: خانواده هستهای، گسترده، ساکنان یک مکان، کسانی که با فرد زندگی میکنند، پیروان کتب آسمانی آمده است. بنابراین به نظر میرسد این واژه در آیه 6 سوره تحریم، قابل تفسیر به مراتب مختلف خانواده بوده و دست کم قابل تعمیم به رحم و خویشان است، در نتیجه خداوند در این آیه همه خویشان را به دلسوزی و تلاش برای هدایت و سعادت همه مراتب خانواده از هستهای تا گسترده به ترتیب اولویت، و حفظ و نگهداشت آنها از آتش جهنم با شیوههای مختلف تربیتی از جمله امربه معروف و نهی از منکر سفارش کرده است.
قرآن و معارف قرآنی
قاسم ترخان؛ علیاصغر هادوینیا
چکیده
از مهمترین سنّتهای تأثیرگذار در پیشرفت جوامع، سنّت ابتلاء است. پرسش اصلی این مقاله آن است که چگونه میتوان با تکیه بر آموزههای قرآنی سنّت ابتلاء را با رویکرد شناختی مورد بررسی قرار داد. نوشتار حاضر با بهرهگیری از روش توصیفی - تحلیلی در استنتاج دیدگاه، به پاسخ این پرسش میپردازد. در گام اول سه واژه سنّت، ابتلا و رویکرد شناختی ...
بیشتر
از مهمترین سنّتهای تأثیرگذار در پیشرفت جوامع، سنّت ابتلاء است. پرسش اصلی این مقاله آن است که چگونه میتوان با تکیه بر آموزههای قرآنی سنّت ابتلاء را با رویکرد شناختی مورد بررسی قرار داد. نوشتار حاضر با بهرهگیری از روش توصیفی - تحلیلی در استنتاج دیدگاه، به پاسخ این پرسش میپردازد. در گام اول سه واژه سنّت، ابتلا و رویکرد شناختی مفهومشناسی میشود و در گام بعدی سه مصداق سنّت ابتلا (الف. سنّت مداوله با دو زیرشاخه سنّت تمییز و تمحیص؛ ب. سنّت بأساء و ضراء؛ ج. سنّت جعل امامت) با رویکرد شناختی تحلیل میشوند. نتایج حاصله عبارتاند از: الف. جریان سنّت ابتلاء و در کنار آن سنّت مداوله برای شناساندن انسانهاى خبیث از افراد پاک و همچنین خالصکردن مؤمنان از شوائب و ناخالصىهای کفر و نفاق و فسق است که هر دو جنبه شناختی دارند. ب. سنّت بأساء و ضراء نیز که از مصادیق سنّت ابتلاء شمرده میشود، کارکرد شناختی دارد؛ زیرا برای هشداردهی و بیدارسازی امت از خواب غفلت و ارتکاب معصیت و همچنین شناساندن مجاهدین و صابرین به مردم است. ج. غایت قصوی سنّت ابتلاء، برخورداری از مقام امامت است. تحقق این هدف که با مشکلات اختیاری و آگاهانه همراه است، با صبر و شناخت میسر است. در این بین رکن بصیرت و شناخت از اهمیت بیشتری برخوردار است که بدون آن استقامت هم اثر معکوس دارد.
قرآن و معارف قرآنی
سید محمد حسین موسوی پور
چکیده
ارتباط میان انسانها امری غیرقابل انکار و مورد پذیرش همگان است. اما شکل برقراری ارتباطات متفاوت است. یک شکل آن، ارتباطات کلامی است و پدیده شایعه، بخشی از ارتباطات کلامی انسانها در جامعه است. این پدیدهی کلامی دو جهت مثبت یا منفی دارد که براساس اغراض، گفتارها، شنیدهها و زمینههای موجود در میان افکار عمومی مردم شکل گرفته و ...
بیشتر
ارتباط میان انسانها امری غیرقابل انکار و مورد پذیرش همگان است. اما شکل برقراری ارتباطات متفاوت است. یک شکل آن، ارتباطات کلامی است و پدیده شایعه، بخشی از ارتباطات کلامی انسانها در جامعه است. این پدیدهی کلامی دو جهت مثبت یا منفی دارد که براساس اغراض، گفتارها، شنیدهها و زمینههای موجود در میان افکار عمومی مردم شکل گرفته و تحت تأثیر ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی هر جامعه، انتشار پیدا میکند. در این میان، شایعات منفی پیامدها و آسیبهایی دارد که سلامت روابط اجتماعی انسان را تهدید و تخریب میکند. آسیبهای اعتقادی، تخریب استوانههای اعتقادی و شبههافکنی؛ آسیبهای اجتماعی، شکلگیری محیط ناسالم اجتماعی، خدشهدار کردن آبروی افراد و سلب آرامش عمومی؛ آسیبهای سیاسی، بیاعتمادی مردم به رهبران جامعه و ایجاد اختلاف و تفرقه؛ آسیب شایعه برای شایعهساز نیز رسوایی شایعهسازان است. پیامدهای مذکور باعث گردیده تا پدیدهی شایعه و آسیبهای روانشناختی آن در این مقاله به عنوان یک ضرورت مورد بررسی قرار گیرد. همچنین راهکارهای قرآنی به لحاظ پیشگیری شایعه مانند: ابهامزدایی، ارجاع خبر به اهل تشخیص، تحقیق و بررسی اخبار و کنترل زبان؛ و به لحاظ مقابله با شایعه مانند: تکذیب شایعه، مجازات شایعهسازان و بازسازی فرد یا گروه آسیبدیده، بیان گردید. این پژوهش با روش توصیفی کتابخانهای همراه با تحلیل به تطبیق یافتهها و راهحلّها پرداخته است. برای رسیدن به هدف پژوهش، در ابتداء پس از تبیین مفهومشناختی، به عوامل و پیامدهای روانشناختی شکلگیری شایعه و سپس در مقام راهحلّ به روشهای پیشگیری و مقابله با شایعه از دیدگاه قرآن کریم پرداخته شد.
قرآن و معارف قرآنی
محسن بدره؛ کوثر میرزایی
چکیده
مسألۀ عدل به مثابۀ یکی از مبنای اصلی کلامی در زمینۀ خوانش مناسبات میان دو جنس از منظر قرآن کریم در میان اندیشهورزان زن مسلمان جایگاه خاصی پیداکرده است. به گونهای که یکی از مبانی اصلی خوانشهای زنانهنگر نوین از قرآن کریم، اتکای بر عدل به مثابه یک مبنای کلامی است. دغدغه زنان نواندیش مسلمان نسبت به عدل و زدودن خوانشهای مذکرمحور ...
بیشتر
مسألۀ عدل به مثابۀ یکی از مبنای اصلی کلامی در زمینۀ خوانش مناسبات میان دو جنس از منظر قرآن کریم در میان اندیشهورزان زن مسلمان جایگاه خاصی پیداکرده است. به گونهای که یکی از مبانی اصلی خوانشهای زنانهنگر نوین از قرآن کریم، اتکای بر عدل به مثابه یک مبنای کلامی است. دغدغه زنان نواندیش مسلمان نسبت به عدل و زدودن خوانشهای مذکرمحور از قرآن، سبب شده است ایشان، نکوهش زنانگی و درجه دومی بودن زن در تفاسیر سنتی را معلول محوریت احادیث در تفسیر قرآن کریم، اشتباهات انسانی مفسرین و در نظر نگرفتن رویکرد تدریجی قرآن برای اصلاح جامعه به سمت برابری بدانند. در مقابل برخی مجتهدین شیعی، با قبول هویت انسانی یکسان دو جنس، عدالت را در اتخاذ رویکردهای متناسب با تفاوتهای جنسیتی در قالب حقوق و تکالیف، در حیطههای فردی، خانوادگی و اجتماعی میدانند. بنابراین هر دو دیدگاه عدالت خداوند نسبت به زنان در قوانین را مطمح نظر دارند ولی زنان نواندیش قائل به عدالت مساواتی و متفکران شیعی، عدالت استحقاقی هستند. این پژوهش به روش تحلیلی-تطبیقی، عدالت در روابط بین دو جنس در قرآن ازنظر اندیشمندان شیعه و خوانشهای زنانهنگر را بررسی مینماید.
قرآن و معارف قرآنی
علی فارسی مدان
چکیده
با توجه به آیه 23 سوره نساء یکی از اسباب محرمیت، رضاع (شیر دادن) است. پژوهش حاضر در صدد است با روش توصیفی و تحلیلی به این سؤال اساسی پاسخ دهد که آیا آیه شریفه دلالتی بر مقدار شیر دادن در اثبات محرمیت رضاعی در تفاسیر فریقین دارد؟ نگارنده تلاش نموده این موضوع را از دو منظر؛ تفاسیر امامیه و تفاسیر اهل تسنن مورد مطالعه تحلیل تطبیقی قرار دهد. ...
بیشتر
با توجه به آیه 23 سوره نساء یکی از اسباب محرمیت، رضاع (شیر دادن) است. پژوهش حاضر در صدد است با روش توصیفی و تحلیلی به این سؤال اساسی پاسخ دهد که آیا آیه شریفه دلالتی بر مقدار شیر دادن در اثبات محرمیت رضاعی در تفاسیر فریقین دارد؟ نگارنده تلاش نموده این موضوع را از دو منظر؛ تفاسیر امامیه و تفاسیر اهل تسنن مورد مطالعه تحلیل تطبیقی قرار دهد. تفاسیر و فقه امامیه محرمیت رضاعی را از سه جهت، اثر؛ عدد و زمان بحث کردهاند اما تفاسیر و فقه اهل سنت از دو جهت اثر و عدد آوردهاند. وجه مشترک فریقین، اثر است که در ایجاد محرمیت رضاعی مؤثر است. از اطلاق آیه نمیتوان حکم به کمیت شیر در ایجاد محرمیت رضاعی داد و برای فهم حکم باید به اقوال و ادله فقها مراجعه نمود. مفسرین امامیه اقوال مختلفی همچون 1 بار، 10 مرتبه، 15 مرتبه و 15 شبانه روز ذکر کردهاند که در این میان عدد 15 مرتبه را تقویت نمودهاند زیرا به "اثر" نزدیک است و اقوال دیگر دارای اشکالاتی است. مفسرین اهل تسنن به عدد و مقدار خاص معینی اشاره نکردهاند بلکه مفسرین و فقهای اهل سنت اقوالی همچون: مطلق شیر خوردن، 3 مرتبه، 4 مرتبه، 5 مرتبه و 10 مرتبه بیان کردهاند که در اینجا قول محکم و شاخصی وجود ندارد. نکته حائز اهمیت آن است، جستارها در تفاسیر شیعی و اهل سنت حاکی از آن است ادله ایشان در اطلاقگیری از آیه شریفه و مشخص نمودن کمیت شیر در محرمیت رضاعی ناتمام است و برای اثبات محرمیت رضاعی باید به روایات و کتب فقهی فریقین مراجعه نمود.
قرآن و معارف قرآنی
محسن قاسم پور؛ پروین شناسوند
چکیده
حقایق دینی به شرط برخورداری از یک منطق راسخ و مبانی استدلالی استوار، همواره مورد اقبال و پذیرش واقع میشود. از همین روست که قرآن کریم بهمثابه آخرین وحی نامه الهی، پرسش و شبهات – مستقیم یا غیرمستقیم- پرسشگران و شبهه کنندگان را طرح و روشهای منطقی مواجهه با آن را گزارش نموده است. فهم این مقوله مهم، فرع بر پذیرش جامعیت و جاودانگی ...
بیشتر
حقایق دینی به شرط برخورداری از یک منطق راسخ و مبانی استدلالی استوار، همواره مورد اقبال و پذیرش واقع میشود. از همین روست که قرآن کریم بهمثابه آخرین وحی نامه الهی، پرسش و شبهات – مستقیم یا غیرمستقیم- پرسشگران و شبهه کنندگان را طرح و روشهای منطقی مواجهه با آن را گزارش نموده است. فهم این مقوله مهم، فرع بر پذیرش جامعیت و جاودانگی قرآن، بهعنوان آخرین نسخه هدایت الهی برای بشریت است. اهمیت این پژوهش ازاینروست که در عصر و روزگار فعلی، توجه به این موضوع اساسی، بار دیگر ما را به اهمیت مواجهه منطقی و مستدل، با شبهات دگراندیشان واقف میسازد. قرآن بهعنوان سند جاودان سعادت انسان با شبهه مواجههای منطقی و خردمندانه دارد؛ و راهکارهایی را در شناخت شبهه و گونههای نظری و عملی مخالفان انبیاء بهعنوان اصلیترین جریان شبهه کننده ارائه نموده است. در گام نخست، گزارش دقیق شبهه که معطوف به دو جنبه گفتاری و عملی شبههکنندگان است و تبیین صحیح عناصر هر گفتار و نحوه عمل مخالفان و معاندان را میتوان مقدمه راهکار قرآنی به شمار آورد. در گام بعدی ارائه پاسخهای قرآن ابتدا مبتنی بر مؤلفههای فطری انسان، تحریک عقل و وجدان آنها، و سرانجام در صورت لجاجت و استمرار دشمنی آنان، مواجهه بر اساس سنتهای الهی است. برخی مفسّران عصری، همچون محمدجواد مغنیه که در تفسیر آیات قرآنی تحولات اجتماعی را بهعنوان یک عامل مهم در نظر گرفته از همین روش مواجهه قرآنی با شبهات الگو گرفته و در مقام پاسخ به آنها برآمده است. این جستار با روش توصیفی–تحلیلی به جنبههای گونهگون شبهه و آموزههای قرآنی پرداخته است. بر این مبنا ابتدا آیات ناظر بر شبهه کنندگان در قرآن مطرح و روشهای مواجهه این کتاب الهی با آنها توصیف و بررسی میشود. در پی این بررسی نمونههایی از دیدگاههای تفسیری مغنیه در الکاشف با رویکرد شبهه شناسانه ارائه میگردد.
قرآن و معارف قرآنی
محمد حسین بیات؛ زهرا زارعی مدوئیه
چکیده
از جمله اوصافی که قرآن کریم انسان را بدان وصف میکند صفت «فقر» است، که در آیه 15 سورۀ فاطر با عبارت «انتم الفقراء» از آن یاد شده است. برای شناخت انسانِ فقیر باید مصادیق فقر را شناخت، تا هم با شناخت مصادیق اوج احتیاج انسان نمایانده شود و هم به راهکارهای رفع نیازها برسد. مراجعه به تفاسیر ذیل این آیه تنها کلیاتی در باب انواع فقر ...
بیشتر
از جمله اوصافی که قرآن کریم انسان را بدان وصف میکند صفت «فقر» است، که در آیه 15 سورۀ فاطر با عبارت «انتم الفقراء» از آن یاد شده است. برای شناخت انسانِ فقیر باید مصادیق فقر را شناخت، تا هم با شناخت مصادیق اوج احتیاج انسان نمایانده شود و هم به راهکارهای رفع نیازها برسد. مراجعه به تفاسیر ذیل این آیه تنها کلیاتی در باب انواع فقر به دست میدهند و مصادیق دقیق و ابعاد نیازمندی را روشن نمیسازند، اما سؤال اصلی این است که مصادیق این فقر و نیازمندی چیست. نیایشها، از جمله نیایشهای پربار صحیفۀ سجادیه، مصادیق دقیقتری از فقر را بیان میکنند و در پرتو تفسیری نیایشی آیه، نظام نیازهای انسان شناخته میشود، نظامی که در یک نگاه قابل دستهبندی به نیازها، از جمله: نیازهای بنیادین مانند روزی، نیرو، انگیزشی: مانند عفو، امید، انس و عملکردی مانند بصیرت، اطاعت، توکل، ذکر و فرانیازها، از جمله: رحمت، بخشش و محبت هستند. این پژوهش بر آن است تا با روش تحلیل محتوای مضمونی و با گردآوری مطالب به صورت کتابخانهای، به تفسیر نیایشی این آیه و ترسیم یک نوع از نظام نیازها، با کاربست نیایشهای صحیفه بپردازد و ظرفیت این نوع تفسیر را در حد توان خویش روشن سازد.
قرآن و معارف قرآنی
شیما حمیدى؛ علیرضا قائمی نیا؛ محمدعلی رضایی اصفهانی
چکیده
نشانهشناسی دانشی است که به بررسی نظامهای نشانهای نظیر زبانها میپردازد. قرآن کریم نیز به عنوان مجموعهای از نشانههای زبانی از این منظر مورد بررسی قرار میگیرد. این دانش همانند ابزاری توانمند از طریق ارائه تحلیلهای ساختاری به فهم دلالتهای متن یاری میرساند. مدلهای ارتباطی یکی از ارکانهای مهم در تحلیلهای ...
بیشتر
نشانهشناسی دانشی است که به بررسی نظامهای نشانهای نظیر زبانها میپردازد. قرآن کریم نیز به عنوان مجموعهای از نشانههای زبانی از این منظر مورد بررسی قرار میگیرد. این دانش همانند ابزاری توانمند از طریق ارائه تحلیلهای ساختاری به فهم دلالتهای متن یاری میرساند. مدلهای ارتباطی یکی از ارکانهای مهم در تحلیلهای زبانشناسی به شمار میرود. در این میان مدل ارتباطی یاکوبسن یکی از مدلهای مطرح در حوزه مطالعات نشانهشناسی به شمار میرود. در این مدل ارتباطی، به بررسی نقشهای زبانی بر اساس عناصر اصلی تشکیل دهنده ارتباط پرداخته میشود. در این پژوهش با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی به تحلیل نشانهشناختی واژه «آیه» در قرآن در مصادیق نشانههای آفاقی، انفسی، معجزه و عبارت زبانی در قالب مدل ارتباطی یاکوبسن پرداخته میشود و دلالتهای آن استخراج میگردد. بررسی کارکردهای زبانی واژه «آیه» در مصادیق گوناگون با استفاده از مدل ارتباطی یاکوبسن در نشانهشناسی ویژگیهای مشترکی نظیر جنبه غیبی داشتن، تأمل و کارکرد ارجاعی مشترک را برای رمزگان اثبات مینماید و دو سطحی بودن (دنیوی و اخروی) نشانهها را به نمایش میگذارد.
قرآن و معارف قرآنی
عنایت شریفی؛ محمود رمضانی کردآسیابی؛ عبداالمطلب عبدالله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بیان روشهای معرفتی حکومت اسلامی در نهادینهسازی ارزشهای اخلاقی در روابط بینالملل میباشد. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی و تحلیلی دراین باره به این سؤال اساسی پاسخ دهد که رروشهای معرفتی حکومت اسلامی در نهادینه کردن ارزشهای اخلاقی در روابط بینالملل کدماند؟. راهکارهای معرفتی در یک تقسیم بندی ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر بیان روشهای معرفتی حکومت اسلامی در نهادینهسازی ارزشهای اخلاقی در روابط بینالملل میباشد. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی و تحلیلی دراین باره به این سؤال اساسی پاسخ دهد که رروشهای معرفتی حکومت اسلامی در نهادینه کردن ارزشهای اخلاقی در روابط بینالملل کدماند؟. راهکارهای معرفتی در یک تقسیم بندی به راهکارهای معرفتی نگرشی، گرایشی و واکنشی تقسیم میشوند. دعوت به توحید، رسالت و معاد از مهمترین راهکارهای معرفتی نگرشی هستند که نقش اساسی و بنیادی در نهادینه کردن اخلاق در روابط بینالملل دارند و حکومت اسلامی ملزم است در تقویت این باورها تلاش نماید. آگاهی بخشی و دانش افزایی ملّتها، بیداری وجدان ملّتها، کاربست حکمت، ترویج فرهنگ عدالتخواهی، ترویج آسان و ساده آموزههای دینی در میان ملّتها از روشهای معرفتی گرایشی. پرهیز از اکراه و اجبار مردم در درعوت به دین، نفی اصالت خشونت در روابط انسانی، مواجهه با بدعت گذاری و مواجهه با اندیشههای آسیبزا همانند؛ بدعتگذاری، التقاط و شبههپردازی از روشهای معرفتی واکنشی حکومت اسلامی در نهادینهسازی ارزشهای اخلاقی در روابط بینالملل میباشند.
قرآن و معارف قرآنی
کاوس روحی برندق؛ سحر صدری؛ علی حاجی خانی
چکیده
مباحث مربوط به زندگی پس از مرگ از پیچیدهترین مباحث الهیاتی است. بحث از آثار اعمال انسان در زندگی پس از مرگ و در جهان آخرت بخش مبسوطی از این مباحث را تشکیل میدهد. دربارۀ بحث عمل انسان در آخرت مباحث گوناگونی مطرح است که برخی از آنها عبارت است از: تمثل اعمال در قبر، حسابرسی اعمال و کیفیت آن، وزن کردن اعمال و کیفیت ارائه جزای اعمال در ...
بیشتر
مباحث مربوط به زندگی پس از مرگ از پیچیدهترین مباحث الهیاتی است. بحث از آثار اعمال انسان در زندگی پس از مرگ و در جهان آخرت بخش مبسوطی از این مباحث را تشکیل میدهد. دربارۀ بحث عمل انسان در آخرت مباحث گوناگونی مطرح است که برخی از آنها عبارت است از: تمثل اعمال در قبر، حسابرسی اعمال و کیفیت آن، وزن کردن اعمال و کیفیت ارائه جزای اعمال در آخرت. پژوهش حاضر - با استفاده از روش کتابخانهای در گردآوری اطلاعات و روش توصیفی تحلیلی در طبقهبندی دادهها و شیوۀ انتقادی در ارزیابی دیدگاهها- پس از گردآوری و ساماندهی و تبیین آراء مفسران شاخص و معاصرانه قرآن در تبیین کیفیت رابطه عمل و جزای اعمال در آخرت، به این نتیجه دست یافتهاست که پنج دیدگاه: الف) حضور صحیفه اعمال (نفی حضور خود عمل، ب) دیدن جزای اعمال، ج) ثواب و عقاب به نفس اعمال و اخلاق نیک و بد، د) از بین رفتن صورت دنیوی و ظاهر شدن صورت اخروی، هـ) حقیقی بودن رابطه عمل با جزا در آخرت و نفی رابطه اعتباری میان آنها در این زمینه مطرح است، سپس به ارزیابی دیدگاهها پرداخته و در بحث نوآورانه با تحقیق در آیات قرآن کریم در این زمینه به سیزده دسته از آیات و تحلیل آنها، در نهایت با تطبیق دیدگاههای فوق با آیات قرآن به این نتیجه نهایی رسیده است. دیدگاه سوم و پنجم یعنی دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبائی با توجه به اینکه با دستههای بیشتری از آیات قرآن کریم سازگاری دارد و ترکیب این دو دیدگاه که هر کدام به جنبه خاصی از پاسخ مسأله تحقیق پرداختهاند، دیدگاه ششم و دیدگاه موجه در پاسخ مسأله تحقیق میباشد و سایر دیدگاهها با ظواهر آیات سازگار نبوده و یا حداقل با دستههای کمتری از آیات سازگار است.
قرآن و معارف قرآنی
محمد شعبان پور
چکیده
قرآن کریم برای اثبات وجود خدا و یکتایی او، براهین فراوانی یادآورشده است این فراوانی و کثرت براهین همیشه مورد توجه متکلمان و پژوهشگران علوم قرآنی بوده و از دیر باز برای غلبه بر این کثرت و سهولت مواجهه با آن تلاش کرده اند تا براهین را براساس تشابهات و تفاوتهای آن طبقهبندی کنند. طبقهبندی براهین توحید در قرآن به: الف) براهین آفاقی ...
بیشتر
قرآن کریم برای اثبات وجود خدا و یکتایی او، براهین فراوانی یادآورشده است این فراوانی و کثرت براهین همیشه مورد توجه متکلمان و پژوهشگران علوم قرآنی بوده و از دیر باز برای غلبه بر این کثرت و سهولت مواجهه با آن تلاش کرده اند تا براهین را براساس تشابهات و تفاوتهای آن طبقهبندی کنند. طبقهبندی براهین توحید در قرآن به: الف) براهین آفاقی ب) براهین انفسی ج) و براهین شهودی که مستفاد از آیه 53 سوره فصلت است از این قبیل میباشد. تحقیق پیش رو با روشی توصیفی - تحلیلی درصدد پاسخگویی به این سوالات است که : 1) بر اساس ویژگیهای ساختاری و مضمونی، چگونه میتوان حجم زیاد این براهین در قرآن را طبقهبندی کرد؟ 2) نمایندگان واقعی و زیرگروهای هر یک از این طبقات کدامند؟ 3) آثار این طبقه بندی و نمایندگان واقعی آن چیست؟ با فحصی که در این مقاله انجام شد، مجموع براهین توحید در قرآن به سه طبقه دستهبندی شد، آنگاه دوازده نماینده واقعی از آنها با روشی منطقی و کاملاً قرآنی گونهشناسی شد تا شناخت تشابهات و تفاوتهای براهین و تبیین آنها آسانتر شود. بر اساس یافتههای این پژوهش، تعدد براهین مرهون تعدد حدود وسطاست و قرآن از حد وسطهای گوناکونی بهره گرفته است.گاهی با حد وسط «خلقکم» و گاه با «یتوفاکم» و... گاهی با قیاس اقترانی وگاه با قیاس استثنایی و... استدلال نموده است. آثار این تنوع، یکی اتمام حجت بر همگان است و دیگری؛ دادن فرصت به توده مردم و سطوح میانی جامعه، تا بتوانند به آسانی معارف عمیق قرآنی را دریابند و زمینه مفاهمه و گفتگو را فراهم سازد.
قرآن و معارف قرآنی
سید حسین شفیعی دارابی؛ طیبه حیدری راد
چکیده
یکی از آیات مورد استناد دانشوران شیعی در جهت وجوب مودّت به اهلبیت (علیهم السلام) و اطاعت از آنان؛ و نیز اثبات امامت ائمه معصومین (علیهم السلام)، آیه23/ شوری معروف به آیه «مودّت» است؛ ابنتیمیه از جمله دانشوران اهل سنت است که با طرح شبهات متنوع تاریخی، مفهومی، مصداقی، ادبی و کلامی؛ تلاش نموده است تا مفهوم واقعی تعبیر«موده فی ...
بیشتر
یکی از آیات مورد استناد دانشوران شیعی در جهت وجوب مودّت به اهلبیت (علیهم السلام) و اطاعت از آنان؛ و نیز اثبات امامت ائمه معصومین (علیهم السلام)، آیه23/ شوری معروف به آیه «مودّت» است؛ ابنتیمیه از جمله دانشوران اهل سنت است که با طرح شبهات متنوع تاریخی، مفهومی، مصداقی، ادبی و کلامی؛ تلاش نموده است تا مفهوم واقعی تعبیر«موده فی القربی» را، محدود به حفظ رابطه خویشاوندی با خویشان پیامبر(ص) و عدم آزار رسانی به آنان نماید؛ و دلالت این آیه بر لزوم رجوع مردم به اهلبیت (علیهم السلام) برای آگاهی از تفسیر قرآن و دین و پذیرش امامت آن بزرگواران را منکر شود؛ از این رو این نوشتار که با استفاده از منابع کتابخانهای و به شیوه توصیفی ـ تحلیلی، به قصد اثبات بنیادی ترین ارمغان واقعه غدیر (یعنی محبت به اهل بیت و قبول امامت آنان) تدوین یافته؛ در پی پاسخ به این پرسش است: شبهات ابن تیمیه درباره آیه مودّت و نقد وارد بر آنها چیست؟ یافتههای پژوهش حاکی از این است که: ابنتیمیه در هریک از امور پیرامونی آیه «مودّت»:(شأن نزول، مکان نزول؛ مفاهیم، مدالیل و مصادیق و...)، ایجاد شبهه نموده؛ و مدعی اجماع بر تکذیب روایات متواتر موافق با دیدگاه شیعه گردیده، و درستی گفتار علامه حلّی، و دلالت ادله عقلی قطعی و سیاق آیه بر دیدگاه شیعه را مورد تردید و انکار قرار دادهاست؛ وی در مقام تفسیر آیه «مودّت»، بر مبنای متعصبانه خویش، به گونهای مرتکب تفسیر به رأی شده که حتّی اقوال افراد شاخص مورد وثوق خویش مانند ابنعباس، طبری، حاکم نیشابوری و... را نیز انکار نمودهاست؛ در ضمن، اموری همچون: وجود اجماع بر قول شیعه، نقل روایات متواتر همخوان با دیدگاه شیعه در منابع معتبر اهلسنت، و...؛ موجب بطلان قول ابنتیمیه و صحّت قول شیعه خواهند بود.
قرآن و معارف قرآنی
محمد کاوه
چکیده
حکمت ایوب موضوعی مشترک بین قرآن مجید و کتابایوب است. پرسش پژوهش ویژگی حکمت ایوب در دو کتاب است. اهمیت موضوع پژوهش، تبیین یکی از اوصاف قرآن یعنی مهیمن بودن قرآن، گفتوگوی بین ادیانی، تنظیم همگرایی بینش دینداران نسبت به حکمت ایوب است. فرضیه تحقیق ناهمسویی نسبی گزارش ویژگیهاست. روش پژوهش مطالعه تطبیقی آیات قرآن و ...
بیشتر
حکمت ایوب موضوعی مشترک بین قرآن مجید و کتابایوب است. پرسش پژوهش ویژگی حکمت ایوب در دو کتاب است. اهمیت موضوع پژوهش، تبیین یکی از اوصاف قرآن یعنی مهیمن بودن قرآن، گفتوگوی بین ادیانی، تنظیم همگرایی بینش دینداران نسبت به حکمت ایوب است. فرضیه تحقیق ناهمسویی نسبی گزارش ویژگیهاست. روش پژوهش مطالعه تطبیقی آیات قرآن و فقرات کتاب ایوب، توصیف و تحلیل دادههاست. دستاورد پژوهش؛ ویژگی حکمت ایوب در قرآن به لحاظ معطی، پاداش انفاق و نبی الهی است، به لحاظ دریافت، ایوب عبد نیکو، در اوج کمال و بینش الهی، صاحب بصیرت ژرف، یاور خردمندان، محسود شیطان و مؤثر نشان است. به لحاظ محتوای، هماهنگی کامل حکمتعملی و نظری، خیرکثیر، خطاناپذیر و حجت عقلانی بر نبوت ایشان نزد خردمندان است. در گزارش کتابایوب، ایوب خدا ترس، پرسشگر ناشکیبا، معترض به عدالتالهی، محسود شیطان، ناهماهنگی حکمت قبل از شهود و بعد از شهود در خطاناپذیری است. و تصریح متنی بر نبوت وی نیست. لذا مقایسه و تحلیل حکمت ایوب در دو کتاب، یکی از مصادیق حافظ بودن قرآن نسبت به کتابهای قبلی و رفع نواقص گزارش آنها میباشد.
قرآن و معارف قرآنی
فریده پیشوایی؛ سید محمود طیب حسینی؛ محمد (خداخواست) عرب صالحی؛ فاطمه قنبری
چکیده
از بنیانهای نظریه تفسیر ادبی امین خولی، اندیشههای نواعتزالی است. این مقاله با رویکرد تحلیلی-انتقادی مبتنی بر داده-های اسنادی، ضمن معرفی نظریه خولی، مختصات جریان فکری نومعتزله را در نظریه خولی که در رهیافتهای تفسیری بعد او، موثر بوده، آشکار و نقد کرده است. از امتیازات مبانی نواعتزالی خولی، رویکرد تفسیر اجتماعی نظریه اوست. در ...
بیشتر
از بنیانهای نظریه تفسیر ادبی امین خولی، اندیشههای نواعتزالی است. این مقاله با رویکرد تحلیلی-انتقادی مبتنی بر داده-های اسنادی، ضمن معرفی نظریه خولی، مختصات جریان فکری نومعتزله را در نظریه خولی که در رهیافتهای تفسیری بعد او، موثر بوده، آشکار و نقد کرده است. از امتیازات مبانی نواعتزالی خولی، رویکرد تفسیر اجتماعی نظریه اوست. در مقابل کاستیهای ناشی از جریان نومعتزله، چالشهایی را متوجه آن ساخته ازجمله نگاه نوآورانه در تمام ابعاد دین، گسست پیوند با سنت تفسیری، نسبیبودن فهمها از قرآن و غلبه متنمحوری در تفسیر. همچنین فقدان نگاه وحیانی به عقل از آسیبهای این نظریه است؛ ضمن اینکه توجه افراطی به فهم مخاطبان اولیه و غفلت از فرهنگسازی قرآن، زمینهساز گرایش به تفسیر فرهنگی خواهد شد. بنیانهای نواعتزالی نظریه خولی همچون عدم تنقیح مبانی فهم متن و تبیین جهانبینی، آن را فردمحور کرده است. در نگاه نومعتزله قرآن به عنوان متنی زنده فارغ از جنبههای الهیاتی، موضوع پژوهش قرار گرفته، در نتیجه هویت وحیانی آن سلب میشود. نظریه خولی نیز از این آسیب در امان نبوده و این مساله در آثار شاگردان و متاثران از نظریه او مشاهده میشود.
قرآن و معارف قرآنی
هاشم اندیشه؛ احمد عابدی؛ حسین شریف عسگری
چکیده
تربیت دینی به عنوان مهم ترین درخواستی است که آدمی میبایست در هر حال، از خدا بخواهد و این امر علاوه بر ایجاد جرأت و جسارت برای شکستن حصارهای تنگ مادّی، میآموزد که از خداوند بخواهیم که در راه فضیلتها و خوبیها، پایدار بمانیم و هر روز و در هر لحظه، به سویی متمایل نشویم و هوسهای مختلف، ما را دستخوش نیازهای مختلف نکنند. پژوهش ...
بیشتر
تربیت دینی به عنوان مهم ترین درخواستی است که آدمی میبایست در هر حال، از خدا بخواهد و این امر علاوه بر ایجاد جرأت و جسارت برای شکستن حصارهای تنگ مادّی، میآموزد که از خداوند بخواهیم که در راه فضیلتها و خوبیها، پایدار بمانیم و هر روز و در هر لحظه، به سویی متمایل نشویم و هوسهای مختلف، ما را دستخوش نیازهای مختلف نکنند. پژوهش حاضر بر موضوع کارکردهای شناختی تربیت دینی در هستی متمرکز است که با جمعآوری اطلاعات از روش فیشبرداری و مطالعه منابع کتابخانهای و توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. در این کوتاه به تعریف عبارات تربیت دینی و کارکردهای شناختی و سپس تبیین کارکردهای شناختی تربیت دینی در هستی پرداخته می شود. دستاوردها و نتایج تحقیق عبارتند از: کارکردهای شناختی- فردی تربیت دینی شامل: کارکرد شناختی پی بردن به قدرت الهی در نظم هستی،کارکردشناختی یقین به خداوند در شبهات، کارکرد شناختی توجه به طاعت و سجده هستی در برابر خداوند متعال، کارکرد شناختی تاکید برصدفه نبودن هستی در طلوع خورشید و حیات و ممات ، کارکرد شناختی اندیشیدن و عبرت، در تغییرات هستی است.کارکردهای شناختی- اجتماعی تربیت دینی عبارتست از: کارکرد شناختی واقف شدن به عظمت آفرینش الهی در آگاه کردن منکران معاد، کارکرد شناختی درک توانایی خداوند متعال در انتقام از منکران توحید و معاد،کارکرد شناختی هدایت انسان در آفرینش سایه و خورشید.
قرآن و معارف قرآنی
معصومه امامی؛ کیوان احسانی؛ ابراهیم ابراهیمی
چکیده
روشهای تفسیری ابزارهایی هستند که مفسران در کشف و بیان مراد خداوند در آیات قرآن، از آنها استفاده می-کنند. بررسی اینکه کدام روش، ابزاری متقن برای نیل به ابعادی دقیقتر از این مراد میباشد، ضروری است. در روش تفسیری روایی محض، مفسر تنها به ذکر روایات مناسب ذیل آیات بسنده میکند؛ اما در روش اجتهادی جامع، متناسب با اقتضای آیات از ترکیب روشهای ...
بیشتر
روشهای تفسیری ابزارهایی هستند که مفسران در کشف و بیان مراد خداوند در آیات قرآن، از آنها استفاده می-کنند. بررسی اینکه کدام روش، ابزاری متقن برای نیل به ابعادی دقیقتر از این مراد میباشد، ضروری است. در روش تفسیری روایی محض، مفسر تنها به ذکر روایات مناسب ذیل آیات بسنده میکند؛ اما در روش اجتهادی جامع، متناسب با اقتضای آیات از ترکیب روشهای مختلف استفاده می کند. این پژوهش جهت مقایسه ی میزان کارآمدی این دو روش (به معنای حفظ جاودانگی آیات قرآن)، با روش تطبیقی، به بررسی تفسیری آیه ی 159 سوره ی بقره در تفاسیر اجتهادی جامع و روایی پرداخته است. این آیه، عالمان به آموزههای هدایت خداوند در قرآن را از کتمان آنها منع می کند. در این تحقیق، مصادیق قابل کتمان حقیقت در تفاسیر روایی محض و اجتهادی جامع فریقین بررسی شده است. در مقام نتیجه با مشاهده ی نگاه جامعتر تفاسیر «اجتهادی جامع» نسبت به «روایی محض» درخصوص مورد تفسیری مختار، کارآمدی بیشتر این روش در اثبات جاودانگی و کاربردی بودن همیشگی آیات قرآن دریافته شد.
قرآن و معارف قرآنی
سید سراج الدین صالحی
چکیده
شکل حکومت دینی بهعنوان یکی از مسائل پرچالش در حوزه اندیشه سیاسی اسلام همواره مورد اختلاف نظر واقع شده است، دانشورانی که دخالت دین در سیاست را پذیرفته و حتی معتقدند دین در مبانی و اصول حکومت توصیههایی را بیان داشته در مورد شکل حکومت با یکدیگر همفکر و همنظر نیستند گروهی از ایشان معتقدند شکل حکومت نیز همانند دیگر عناصر سیاست منصوص ...
بیشتر
شکل حکومت دینی بهعنوان یکی از مسائل پرچالش در حوزه اندیشه سیاسی اسلام همواره مورد اختلاف نظر واقع شده است، دانشورانی که دخالت دین در سیاست را پذیرفته و حتی معتقدند دین در مبانی و اصول حکومت توصیههایی را بیان داشته در مورد شکل حکومت با یکدیگر همفکر و همنظر نیستند گروهی از ایشان معتقدند شکل حکومت نیز همانند دیگر عناصر سیاست منصوص بوده و توسط خدای متعال بهگونهای ثابت و لایتغیر مشخص شده است برخلاف گروه دوم که معتقدند خدای متعال در مورد شکل حکومت اظهار نظری نداشته و در اینباره سکوت کرده است، بهرحال هر دو گروه برای اثبات مدعی خود به ادلهای استناد کردهاند ازجمله یکی از این ادله چگونگی یادکرد قرآنکریم از حکومت انبیاء گذشته است که به موجب آن مشخص میشود خدای متعال ساختار هرمی قدرت را برای حکومت دینی ثابت کرده و یا اینکه چنین نکرده و قائل به شکل خاصی برای حکومت نیست، این نوشته با تحلیل همین دلیل و با روش تفسیری [اجتهادی] و استمداد از روایات و نقلهای تاریخی به داوری بین این دو دیدگاه پرداخته و به این نتیجه فائق آمده است که هیچگونه شاهدی مبنی بر ثبات شکل حکومت و ساختار ثابتِ هرمی آن در داستان انبیاء در قرآنکریم وجود ندارد، و برای اثبات این مدعا قابل استفاده نیست.
قرآن و معارف قرآنی
فاطمه قربانی لاکتراشانی؛ زینب السادات حسینی
چکیده
«قرب» از مفاهیم غایتگرا درنظام باورهای دینی است و صفت «قریب» به عنوان کیفیتی رمزآلود در قرآن، بر مقوله نزدیکی پروردگار به انسان دلالت دارد. این صفت الهی به شکل تکوینی و همراه با آفرینش انسان بر او تجلییافته و در قرآن در معنای فیزیکی، انتزاعی و متافیزیکی کاربرد داشتهاست. آیات مرتبط با نزدیکی خداوند به بندگان، به مقام ...
بیشتر
«قرب» از مفاهیم غایتگرا درنظام باورهای دینی است و صفت «قریب» به عنوان کیفیتی رمزآلود در قرآن، بر مقوله نزدیکی پروردگار به انسان دلالت دارد. این صفت الهی به شکل تکوینی و همراه با آفرینش انسان بر او تجلییافته و در قرآن در معنای فیزیکی، انتزاعی و متافیزیکی کاربرد داشتهاست. آیات مرتبط با نزدیکی خداوند به بندگان، به مقام قربی عام اشاره مینمایندکه در قالب افاضه حیات به انسان، احاطت، علم و آگاهی بر خطورات ذهنی و قلبی و تدبیر حاجات و نیازهای مادی و تشریعی اوست. لذا خداوند به طور دائمی و مستمر بر احوال بندگان سمیع، بصیر، علیم بوده و مجیب حاجات اوست. این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی و با کمک روابط همنشین و جانشین، باهمآیی صفت «قریب» با سایر صفات الهی را مورد بررسی قرار داده تا به درک واضحتری از آن دست-یابد.نتیجه حاصل این است که اگرچه بسامد این واژه در قرآن به عنوان صفت خداوند، تنها 2 بار و با صفاتی چون مجیب و سمیع بوده اما با پیجویی همنشینها و جانشینهای آن و نیز تحلیل رابطه واژگانی، میتوان به این نتیجه دست یافت که پذیرش مسالت بندگان، سرعت پذیرش، حیلوله و علم و احاطت مستخرج از باهم آیی، بیانگر ربوبیت پروردگار است.
قرآن و معارف قرآنی
سیدحسن حسینی
چکیده
مسئله حشر حیوانات و جمادات یکی از مسائل مهم و مطرح در بحث معاد است. گروهی از مفسّران، حشر موجودات مادون انسان را نابودی آنها می دانند و گروهی دیگر معتقدند حشر آنها صرفاً برای کیفر است. در این بین علامه طباطبایی از جمله اندیشمندانی است که در این عرصه قلم زده و بر اساس مشرب تفسیری خویش به تبیین و تحلیل حشر موجودات پرداخته است، نتایج حاصل ...
بیشتر
مسئله حشر حیوانات و جمادات یکی از مسائل مهم و مطرح در بحث معاد است. گروهی از مفسّران، حشر موجودات مادون انسان را نابودی آنها می دانند و گروهی دیگر معتقدند حشر آنها صرفاً برای کیفر است. در این بین علامه طباطبایی از جمله اندیشمندانی است که در این عرصه قلم زده و بر اساس مشرب تفسیری خویش به تبیین و تحلیل حشر موجودات پرداخته است، نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که علامه طباطبایی از حشر موجودات در قیامت، با تکیه بر آیات قرآن دفاع و جانب داری کرده و معتقد است: همه موجودات مادون انسان اعم از حیوانات و نباتات و جمادات حشر دارند، و آیات قرآن بر حشر تمام موجودات و مخلوقات در روز قیامت و بازگشت آنها به سوى خدا تصریح می کند. و این بر انگیختگی افزون بر شعورمندی، گونه و مرتبه شعور آنها را نیز روشن می سازد؛ زیرا اشارات آیات قرآن و دلایل قرآنی حاکی از شعورمندی و نیز مکلّف بودن موجودات به اندازه گستره و توان وجودی آنها است، که به اندازه درک و شعوری که از آن بهره مندند حساب پس می دهند. وگردآمدن آنها در روز قیامت نه برای نابودی بلکه برای رسیدگی به پرونده عملشان می باشد؛ زیرا در هستی شناسی قرآن، به سبب تکلیفی که بر موجودات هستی به هر گونه و اندازه، بار میشود، آنها باید در قیامت و رستاخیز، حضور یافته و پاسخگو باشند.